Domìniga colada, su 21 de
cabudanni, in Sèdilo b’aiat gente meda totu acudida pro festare paris sa limba
nostra, sa festa at comintzadu cun sos saludos de su mere de domo: su Sìndigu
Umberto Cocco, posca ant chistionadu sos reladores: Giuseppe Corongiu, Antonello
Garau e Gianfranca Piras, sa mangianada at acabadu cun una mesa tunda de sos
polìticos. Dae s’atòbiu est essida a pìgiu sa denuntzia a s’iscrarada chi sa
polìtica linguìstica dae cando amus sa Giunta noa est firma: no ant numenadu su
diretore de su servìtziu limba sarda, no ant elaboradu unu pianu triennale nou
e fintzas pro s’iscola pro su chi pertocat su sardu curriculare non s’ischit
nudda.
Corongiu at contadu:
“cando ando a cunvènnios o a presentadas de libros sa gente normale chi
no est militante comente a nois faghet una pregunta: de sardu si nde chistionat
dae tempus meda, 30/40 annos e tando pro
ite a pustis de annos e annos custa cosa non si faghet, pro ite est una
discussione, un’arresonu chi non finit mai e sa chistione non cumprit?
Pro ite non si cumprit? E a bortas custu mi lu pregunto deo puru. Est
malu a beru a agatare unu contra, de sas
elites, sunt semper totus in favore a sa chistione de sa limba sarda, a su
mancu a paràulas, e tando sa prima cosa chi nois militantes iscideus, ma sa
gente ischit pagu, est ca sa polìtica linguistica, sa chistione de sa limba,
andat a in antis e si firmat ca est totu fundada a pitzu de una ipocrisia de sa
classe dirigente sarda, ca una parte narat ca sa limba sarda est importante e
servit a s’autonomia, a su federalismu, a sa natzione, a s’indipendèntzia e
segunda de sa gradazione polìtica chi pigant pro sa chistione de
s’autodeterminatzione
Però poi a sa fine non si faghet nudda pro ite su fundu est semper cuddu
de èssere cuntràrios. Duncas sos chi sunt contra, non ti narant chi sunt
contra, […] medas de sa rapresentànztia de sa classe dirigente ti narant chi sunt
a favore, intrant a intro de sa chistione linguìstica ma poi comintzant a
nàrrere ma se…ma forse..., ma
custu..., e dinari non bi nd’at mai e sas prioridades sunt àteras, sa limba
istandard no andat mai bene, […] insomma
si agatat semper una cale si siat cosa pro ti firmare sa chistione sena
iscoviare chi sunt firmandela. E pro ite non si podet iscoviare? Ca sa chirca
sotziulinguìstica de su 2007 at craridu bene a totus, cun critèrios
iscientìficus, chi sa popolatzione sarda est in favore, poi at a èssere
cunfùndia, però sos resurtados sunt de
su 70-80- 90% […].
Sa classe dirigente pro chistiones de predomìniu e egemonia non bolet
chi custa cosa andet a in antis, ma la cheret mantènnere a livellu folclorìsticu,
a livellu controlladu, a livellu de poesia, de prèmiu leteràriu ma chi non diventet
una limba ofitziali normale, una limba polìtica.
Sa classe dirigente blocat cun custos argumentos, […] est comente
un’unda chi torrat semper cando càmbiat s’assetu polìticu de sa regione,
torrant assessores e presidentes chi si sunt iscarèscius totu cussu chi s’est
nadu in is 10 annos prima e torrant a
fàghere polìtica cun s’idea de bar dello sport e forztis custa borta est
peus puru pro ite sa timòria nostra est ca oe sa Giunta Regionali tenet
pressiones fortes pro torrare sa chistione de sa limba a su disussionismu, cioè
lassai a pèrdere totu s’ortu mannu chi s’est fatu, […]. S’idea est cussa de
torrare a s’època de su discussionismu […] no a unu discussionismu cale si siat
ma s’idea est pròpriu cussa de pigare una vitura de su tempus, l’allùire e
torrare a su 2004/2005 a s’època
ante-Soru cando non teniaus ufìtzios de sa limba, non b’aiat istandard, non
teniaus una pianificatzione linguìstica e duncas custu mundu fiat ancora
dispèrdiu e unu pagu disorganizau sentza
movimentos e istitutziones ca est custu chi nche faghet leare a in antis sa
limba. […]. Una limba pro andare a in antis tenet bisòngiu de un’autoridade, de
un’istitutzione, o de unu movimentu de pòpulu chi siat in forma istitutzionale
o in forma chi tèngiat un’autoridade. […] Nois ca tenimus su monitoràgiu de su
chi càpitat in is Comunus e in sa popolatzione, seus bidende chi 6 meses de una
Giunta chi no ishit ite fàghere, chi narat chi est incupetente ca tenet
bisòngiu de istudiare, […] custos sinnales non crarus sos osservadores nostros de
is isportellos de is comunos sunt giai osservende chi is Sìndigus non sunt giai
prus siguros de fairi is atus in sa limba ufitziale de sa regione. […] Tando
tocat a mandare messàgios craros a s’assessora, […] una persona ispetziale, […]
sa timòria nostra est chi siat ruta in manos a cussigeris unu pagu malos […]
chi tenent un’idea de sa limba diversa dae sa nostra, […] e custos malos los
connosceus bene: is acadèmicus inchietos […] pro su prus incupetentes ca pro su
98% non fueddant sa limba de sa cali
diant dèvere èssere espertos […] e custu
no esistit in logu perunu. […]. S’universidade cheret su cuntrollu de custas
atividades. […] Unu de sos grandes nemigos de sa limba sarda e de
s’aplicatzione de is leis pro sa limba sarda sunt sos artos grados de sa
burocratzia regionale[…]. S’idea nostra est chi sa polìtica linguistica andet a
in antis […] Sa polìtica devet scioberai e non fàghere mediatzione e non podet
èssere neutrale, non si devet burrai totu su chi s’est fatu in custos annos: sa
LSC […], sa chirca sotziulinguìstica, s’ufìtziu
limba sarda in sa Regione in Casteddu in Sassari e in Ogiastra, prus de 100
ufìtzios in totu sa Sardigna cun su professionista de sa limba sarda […], duos
pianos triennales chi si faghiant in antis puru
[…], FILS […], Cubas in Tàtari e
Casteddu – cursos de alfabetizatzione popolare, Bilinguismu creschet[…] , sardu
veicolare in s’oràriu ufitziale de iscola […] , ATS, giogos, videogiogos,
grammàticas, tradutziones de òperas internatzionales […]. Su resurtadu prus mannu est chi amus torrau a fàghere nàschere in sa
sotziedade sarda una gana de torrare a su sardu […]. Non si podet
torrare agoa […] su problema de sa limba
oe, in Sardigna, no est prus unu
problema de colonialismu italianu ca cun s’autonomia presente podimus tènnere
istrumentos pro fàghere calicuna cosa, su problema no est de opressione, de
terachia, de colonialismu, ma est de custu iscontru tra sa popolatzione chi est
in favore e custas elites […] est una chistione de predomìniu, de egemonia
interna, s’autonomia culturale, s’indipendèntzia culturale de custu movimentu
at istrobadu gente meda […]. Traballare
cun sa limba est unu protzessu de liberatzione natzionale […] su traballu de sa
limba sarda servit a si liberare dae custos polìgunus culturalis.
A pustis de s’interventu de
Corongiu at chistionadu Antonello Garau chi at nadu chi sa Giunta tenet su
dinari pro sa limba e si devet impinnare a l’ispèndere, custa Giunta at
ereditadu in su bilantzu de su 2014 belle 5 miliones de euros, prus de 4
miliones e mesu ma a dolu mannu non b’at programmatzione. Garau at fatu
un’elencu de totu su chi sa Regione diat dèvere contivigiare, sos canales de
conivigiare sunt 3: afortiare sos finantziamentos istatales de sa 482 chi sunt
semper minimende, ca sos isportellos linguìsticos sunt s’interfàcia pràtica
operativa de is polìticas linguìsticas
in su territòriu. S’àtera cosa est chi una limba normale si devet intèndere in
totus sos mèdios e su sardu inoghe devet intrare, sa de tres cosas est
s’iscola, chi fintzas a como at agiudadu a mutzare sa limba, sa lege 26 tenet
su bonu chi nos at torradu a fàghere leare cussèntzia de èssere sardos e a
fàghere intrare su sardu in iscola mancari a bortas sa limba sarda fiat
istudiada e intraiat in iscola a manera restrospetiva e non comente una cosa
moderna chi espressat sa modernidade de oe. In su 2009 però in sa lege
3 de su 2009 s’est annantu un’articuleddu chi at permìtidu a su sardu de
intrare a manera giusta in iscola comente istrumentu veiculare de
s’insegnamentu de totus sas disciplinas. Custo 4 miliones e mesu devent èssere
impreados pro sa programmatzione de custas tres cosas: isportellos, mèdios de
comunicatzione e iscola. Un’àtera urgèntzia est a elaborare su pianu triennale
chi est una aina de ispesa, sena programmatzione non si podet fàghere nudda, in
prus su servìtziu linguìsticu est isconcau ca mancat su Diretore, sa ghia. Tocat
fintzas de sighire a fàghere crèschere su progetu bilinguismu creschet pro
informare sas famìlias de su profetu de su bilinguismu, si non b’at
trasmissione intergeneratzionale tempus 3 generatziones, fortzis, su sardu est
ispèrdidu. Diat a tocare fintzas a sighire cun s’alfabetizatzione pro imparare
a iscrìere e a lìgiri, craru chi posca
onniunu devet sighire a chistionare sa limba sua. Garau at nadu chi sa limba
sarda diat dèvere èssere limba coufitziale paris a s’italianu e custu lu devet
ordimingiare su consillu regionale
chi torrende a iscrìere s’Istatutu podet e devet reconnòschere a su sardu sa
coufitzialidade cun s’italianu. Est lòmpidu su tempus de tènnere una lege
ispetzìfica pro crarire sas lìneas de interventu de sa polìtica linguìstica in
Sardigna. Sa Giunta regionale diat dèvere leare a cussidèriu custos
aspetos. Pro acabare, sa relata de
Gianfranca Piras chi at espricadu cun craresa e in manera simple it’est sa LSC
o còdighe gràficu, issa at sutalineadu su fatu chi sa limba est s’elementu chi distinghet
unu pòpulu, est una prenda manna, unu pòsidu chi non si podete pèrdere. Su gosu,
su pòsidu in domo nostra l’amus semper tentu mancari apamus abaidadu a àteras
limbas, custu est istadu unu dannu mannu. Sas primas a lassare sa limba sarda
sunt istadas sas fèminas matessi mancari cun s’idea farsa chi non fiat fine
bastante a chistionare in sardu. Gianfranca Piras at sutalineadu fintzas
comente sa codificatzione dat a sa limba sa matessi fortza cuntratuale chi
tenent totus sas àteras limbas fortes de su mundu, eco pro ite est giustu a
tènnere un’istandard iscritu, si dat prus fortza a su sardu.
A pustis de custu interventu sos
polìticos cumbidados ant fatu una mesa tunda, a sero a pustis de unu arresonu e
dibàtitu culletivu sa festa at sighidu cun sos ballos.