Su caminu de
s’istandardizatzione
Su sardu pro su prus est una limba chistionada, fintzas a chimbanta annos faghet beniat trasmìtida dae babbu a fìgiu sena problemas perunos. Sa dignidade de su sardu comente limba dipendet dae sos chi lu chistionant, ca sos linguistas narant chi non b’at diferèntzia intre dialetu e limba.
S’istandardizatzione gràfica servit
pro dare prus fortza a su sardu comente limba unitària ca est una limba rica
meda. In Sardigna b’at 377 biddas, in cadauna si chistionat su sardu, mancari
semper de sardu si chistionet carchi faeddu mudat etotu ma sa limba semper
cussa est: una ebbia.
Como
est de moda a chistionare in una tzerta manera de logudoresu e campidanesu, si
faghet cun sa punna de partzire sa gente
e sa limba sarda, pro fàghere a manera e sighire a pònnere fogu e duncas pro
sighire sa faddina chi sos sardos non sunt parte de su matessi corpus
linguìsticu e male e peus pro sighire sa farta chi non si cumprendent…….
Sighende
cun custas ideas non si andat a logu, galu in su 2014 s’intendet gente chi
narat:
<<ma
tue cale sardu chistionas?>>
Pagu bene nostru, si sighimus gosi già at a arribare cras su
megioru……
Su
caminu de istandardizatzione de sa grafia chi impreamus e connoschimus oe, est
comintzadu in su 2006 gràtzias a sa giunta de Soru. S’ex Presidente aiat
incarrigadu una commissione de espertos pro iscrìere unas cantas normas
gràficas chi posca sunt istadas aprovadas cun sa delìbera n. 16/14 de su 18/04/2006
Giai in su 2001 si fiat proadu a comintzare s’istandardizatzione, difatis, a tando aiant elaboradu sa Limba Sarda
Unificada (LSU) e in su 2003/2004 sa Limba Sarda de Mesania, custa est istada
mudada e posca est diventada sa Limba
Sarda Comuna (LSC), chi no est una limba ma una grafia.
Subra de sa
chistione de s’istandardizatzione b’at cuntierras però est de nàrrere chi
s’istandard est utilosu meda. Pro chi su
sardu siat ufitziale servint règulas pro
l’iscrìere e non est possìbile a pensare a prus de una norma o istandard.
Pensamus a s’inglesu: sa manera de iscrìere est semper una mancari in su
chistionu bi siant diferèntzias fonosintàticas (de sonu), su matessi devet
èssere pro su sardu si cherimus chi
siat una limba normale.
S’istandard devet
èssere ùnicu, unu ebbia, a manera de
amparare, afortiare e trasmìtere sa limba nostra. Pensamus a cantu est utilosu
in iscola su de àere un’istandard ùnicu, pensamus fintzas a cantu dannu
imbetzes diat a fàghere a impreare modellos diversos, non si podet mancu pensare
de impreare prus de un’istandard. Sa LSC est nàschida pro sos atos in essida
dae sa Regione ma s’impreat fintzas pro iscrìere in àteros àmbitos pròpiu ca
est utilosa e dat a su sardu sa possibilidade de àere normalidade (custa grafia
a bellu a bellu est intrende in iscola -carchi espertu esternu l’impreat- in
sos ufìtzios, iscritores meda l’impreant pro iscrìere romanzos, est fintzas
impreada in sos giornales de paperi e cussos online).
Su
sardu est una limba de minoria chi in Sardigna est amparada, paris a su
catalanu (chistionadu in S’Alighera), dae sa lege 482/99 s’artìculu 9 de custa
lege previdit sos isportellos de sa limba sarda. A dolu mannu custa lege est
galu atesu meda dae un’aplicatzione prena.
In
Sardigna b’at una lege regionale: sa 26/97 chi
amparat non su sardu ebbia ma fintzas sas àteras variedades alloglotas presentes
in Sardigna (variedades non sardas chi sunt: su tataresu, su galluresu, su
tabarchinu e su catalanu). Custa lege, a diferèntzia de sa 482 si ocupat prus
de s’aspetu culturale chi non de cussu linguìsticu.
Sos
sardos tenent su deretu a:
- sa limba,
- sa cultura
- s’istòria issoro
__________
Totu custos aspetos
chi pertocant sa limba non sunt mai istados leados a coro bene bene e cun cussidèriu
dae sos politicos sardos.
Su deretu a sa limba in Sardigna, bortas meda no est mancu reconnotu dae sos sardos matessi, no est mancu rispetadu a prenu mancari chi siat decraradu in sa Decraratzione Universale de sos Deretos Linguìsticos e dae sa Carta Europea de sas Limbas Regionales o Minoritàrias.
Su deretu a sa limba in Sardigna, bortas meda no est mancu reconnotu dae sos sardos matessi, no est mancu rispetadu a prenu mancari chi siat decraradu in sa Decraratzione Universale de sos Deretos Linguìsticos e dae sa Carta Europea de sas Limbas Regionales o Minoritàrias.
Fintzas
sa Costitutzione tratat de Limba e de Minoria in sos artìculos 3 e 6.
S'operadora de su Mandamentu VI
Antonella M. M. Licheri
Antonella M. M. Licheri
S’operadora
de s’ufìtziu Limba Sarda Mandamentu III
Antonella M.
M. Licheri.
Nessun commento:
Posta un commento