mercoledì 12 marzo 2014

Ischeda IV: GRAFIA COMUNA, comente semus arribados a s'istandard.



Su caminu de s’istandardizatzione


Su sardu pro su prus est una limba chistionada, fintzas a chimbanta annos faghet beniat trasmìtida dae babbu a fìgiu sena problemas perunos. Sa dignidade de su sardu comente limba dipendet dae sos chi lu chistionant, ca sos linguistas narant chi non b’at diferèntzia intre dialetu e limba.
S’istandardizatzione gràfica servit pro dare prus fortza a su sardu comente limba unitària ca est una limba rica meda. In Sardigna b’at 377 biddas, in cadauna si chistionat su sardu, mancari semper de sardu si chistionet carchi faeddu mudat etotu ma sa limba semper cussa est: una ebbia.
Como est de moda a chistionare in una tzerta manera de logudoresu e campidanesu, si faghet cun sa punna de  partzire sa gente e sa limba sarda, pro fàghere a manera e sighire a pònnere fogu e duncas pro sighire sa faddina chi sos sardos non sunt parte de su matessi corpus linguìsticu e male e peus pro sighire sa farta chi non si cumprendent…….
Sighende cun custas ideas non si andat a logu, galu in su 2014 s’intendet gente chi narat:
<<ma tue cale sardu chistionas?>>

Pagu bene nostru, si sighimus gosi già at a arribare cras su megioru……

Su caminu de istandardizatzione de sa grafia chi impreamus e connoschimus oe, est comintzadu in su 2006 gràtzias a sa giunta de Soru. S’ex Presidente aiat incarrigadu una commissione de espertos pro iscrìere unas cantas normas gràficas chi posca sunt istadas aprovadas cun sa delìbera n. 16/14 de su 18/04/2006

Giai in su 2001 si fiat proadu a comintzare s’istandardizatzione, difatis, a tando aiant elaboradu sa Limba Sarda Unificada (LSU) e in su 2003/2004 sa Limba Sarda de Mesania, custa est istada mudada e posca est diventada sa Limba Sarda Comuna (LSC), chi no est una limba ma una grafia.
Subra de sa chistione de s’istandardizatzione b’at cuntierras però est de nàrrere chi s’istandard est utilosu meda. Pro chi su sardu siat ufitziale servint  règulas pro l’iscrìere e non est possìbile a pensare a prus de una norma o istandard. Pensamus a s’inglesu: sa manera de iscrìere est semper una mancari in su chistionu bi siant diferèntzias fonosintàticas (de sonu), su matessi devet èssere pro su sardu si cherimus chi siat una limba normale. 
S’istandard devet èssere ùnicu, unu ebbia, a manera de amparare, afortiare e trasmìtere sa limba nostra. Pensamus a cantu est utilosu in iscola su de àere un’istandard ùnicu, pensamus fintzas a cantu dannu imbetzes diat a fàghere a impreare modellos diversos, non si podet mancu pensare de impreare prus de un’istandard. Sa LSC est nàschida pro sos atos in essida dae sa Regione ma s’impreat fintzas pro iscrìere in àteros àmbitos pròpiu ca est utilosa e dat a su sardu sa possibilidade de àere normalidade (custa grafia a bellu a bellu est intrende in iscola -carchi espertu esternu l’impreat- in sos ufìtzios, iscritores meda l’impreant pro iscrìere romanzos, est fintzas impreada in sos giornales de paperi e cussos online).
Su sardu est una limba de minoria chi in Sardigna est amparada, paris a su catalanu (chistionadu in S’Alighera), dae sa lege 482/99 s’artìculu 9 de custa lege previdit sos isportellos de sa limba sarda. A dolu mannu custa lege est galu atesu meda dae un’aplicatzione prena.
In Sardigna b’at una lege regionale: sa 26/97 chi amparat non su sardu ebbia ma fintzas sas àteras variedades alloglotas presentes in Sardigna (variedades non sardas chi sunt: su tataresu, su galluresu, su tabarchinu e su catalanu). Custa lege, a diferèntzia de sa 482 si ocupat prus de s’aspetu culturale chi non de cussu linguìsticu.
Sos sardos tenent su deretu a:
  • sa limba, 
  • sa cultura 
  • s’istòria issoro 
temàticas custas chi no ant mai tentu logu in sos libros de iscola. 
 __________ 
Totu custos aspetos chi pertocant sa limba non sunt mai istados leados a coro bene bene e cun cussidèriu dae sos politicos sardos.
Su deretu a sa limba in Sardigna, bortas meda no est mancu reconnotu dae sos sardos matessi, no est mancu rispetadu a prenu mancari chi siat decraradu in sa Decraratzione Universale de sos Deretos Linguìsticos e dae sa Carta Europea de sas Limbas Regionales o Minoritàrias.
Fintzas sa Costitutzione tratat de Limba e de Minoria in sos artìculos 3 e 6.
S'operadora de su Mandamentu VI
Antonella M. M. Licheri

S’operadora de s’ufìtziu Limba Sarda Mandamentu III
Antonella M. M. Licheri.
Annu 2014

Nessun commento:

Posta un commento